Ubezpieczenie OC przewoźnika drogowego - OCPD.

Rażące niedbalstwo.
Odpowiedzialność przewoźnika, a odpowiedzialność ubezpieczyciela.

Odpowiedzialność przewoźnika

Prawo przewozowe:
„Art. 86. Przewidziane w ustawie ograniczenia wysokości odszkodowania nie mają zastosowania, jeżeli szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika.”

Konwencja CRM
„Artykuł 29. 1. Przewoźnik nie ma prawa korzystać z postanowień niniejszego rozdziału, które wyłączają lub ograniczają jego odpowiedzialność albo które przenoszą na drugą stronę ciężar dowodu, jeżeli szkoda powstała wskutek złego zamiaru przewoźnika lub jego niedbalstwa, które według prawa obowiązującego w miejscu prowadzenia sprawy sądowej uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem.”

Prawo przewozowe mówi o rażącym niedbalstwie natomiast Konwencja CMR o niedbalstwie, które według prawa obowiązującego w miejscu sprawy sądowej uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem.

W praktyce obydwa określenia dotyczą podobnych zachowań, chociaż ich ramy są dosyć płynne i nawet w obrębie danego państwa orzeczenia sądów nie są spójne.

W polskim systemie prawnym winę opisaną w art. 29. Konwencji CMR traktuje się na równi z rażącym niedbalstwem.

Czym jest rażące niedbalstwo?

Pojęcie rażącego niedbalstwa jest powszechnie znane, lecz nie posiada jednoznacznej definicji, w związku z czym niejednokrotnie jest różnie interpretowane.

Sądy przyjmują, że za rażące niedbalstwo należy uznać taką postać braku staranności w przewidywaniu skutków działania, która narusza elementarne zasady postępowania i powinności ciążące na danym podmiocie, granicząc z umyślnością.

Należy pamiętać, że w przypadku przewoźników, kwestię wystąpienia rażącego niedbalstwa sądy oceniają mając na uwadze profesjonalny charakter działalności i podwyższone wymogi staranności.

Przykłady rażącego niedbalstwa:

• pozostawienie nie dozorowanego pojazdu z ładunkiem przez całą noc na niestrzeżonym parkingu,
• sen kierowcy w pojeździe zaparkowanym na nieoświetlonym poboczu autostrady,
• zaniechanie sprawdzenia tożsamości osób, które zgłosiły się po odbiór towaru,
• nie uczestniczenie przy dokonywaniu odprawy celnej,
• zastosowanie się do zleceń rzekomego odbiorcy, bez żądania okazania pierwszego egzemplarza listu przewozowego z wpisanymi nowymi instrukcjami,
• wcześniejszą kilkukrotną utratę przesyłek na skutek wydania ich osobom podającym się za uprawnione do odbioru, co nakładało obowiązek zwiększenia aktów staranności przy wydawaniu kolejnej,
• nie zapewnienie przesyłce temperatury wskazanej wprost w liście przewozowym,
• niedostosowanie się do wyraźnego nakazu korzystania wyłącznie z parkingów strzeżonych, wynikającego z wartościowego charakteru towaru ujawnionego w treści listu przewozowego.

Jakie mogą być konsekwencje, jeżeli szkoda powstała wskutek rażącego niedbalstwa przewoźnika?

Zarówno na podstawie art. 86. Prawa przewozowego jak i art. 29. Konwencji CMR, jeżeli szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika, nie mają zastosowania przewidziane w ustawie ograniczenia wysokości odszkodowania.

Podmiot uprawniony do występowania z roszczeniem może w takim przypadku żądać odszkodowania nie tylko za szkody w towarze, ale również za szkody następcze jak np. utracony zysk.

Szczególnie dotkliwym może być w przypadku szkody powstałej w wyniku rażącego niedbalstwa m.in. brak możliwości skorzystania przez przewoźnika z postanowień art. 23 ust. 3 Konwencji CMR ograniczającego odpowiedzialność przewoźnika do 8,33 SDR za kg wagi towaru.

Konsekwencje rażącego niedbalstwa przewidziane w Konwencji CMR są jednak znacznie większe.

W przypadku szkody powstałej w wyniku rażącego niedbalstwa, na podstawie art. 29. Konwencji przewoźnik traci możliwość skorzystania nie tylko z ograniczenia wysokości odszkodowania ale również innych wyłączeń i ograniczeń obowiązku odszkodowawczego, przewidzianych w rozdziale IV konwencji.

Przewoźnik traci również możliwość skorzystania z przewidzianego w art. 18 ust. 2 Konwencji CMR, tj. domniemania braku odpowiedzialności za szkodę.

Dodatkowo, na podstawie art. 32 ust. 1 konwencji CMR termin przedawnienia roszczenia ulega przedłużeniu z jednego roku do lat trzech.

Odpowiedzialność ubezpieczyciela

W przypadku szkody powstałej w wyniku rażącego niedbalstwa, odpowiedzialność ubezpieczyciela może być ograniczona przez warunki zapisane w umowie ubezpieczenia. Ubezpieczyciele często wyłączają z ochrony ubezpieczeniowej szkody powstałe na skutek rażącego niedbalstwa lub ograniczają ochronę.
Do ograniczeń ochrony należą:

• Ograniczenie odpowiedzialności do określonego limitu.
• Wprowadzenie franszyzy redukcyjnej wyrażonej procentowo. Franszyza taka działa w ten sposób, że z kwoty odszkodowania potrącana jest ustalona procentowo kwota.

Tak więc, choć odpowiedzialność przewoźnika rośnie w przypadku rażącego niedbalstwa, odpowiedzialność ubezpieczyciela może być ograniczona. Oznacza, że w przypadku szkody powstałej w wyniku rażącego niedbalstwa, przewoźnik może ponieść znacznie większą odpowiedzialność finansową i nie będzie ona objęta ochroną ubezpieczeniową.

Przykład:

Transport laptopów
Waga: 400 szt. x 1,5 kg = 600 kg
Wartość: 400 szt. x 800 EUR = 320 000 EUR

Podmiot uprawniony wniósł do sądu o uznanie rażącego niedbalstwa ze strony przewoźnika:
Sąd stwierdził: „Mając na uwadze profesjonalny charakter działalności i podwyższone wymogi staranności…" i uznał rażące niedbalstwo. 

W takim przypadku przewoźnik niezależnie od tego czy była wprowadzona deklaracja wartości odpowiada do pełnej wysokości szkody i nie ma możliwości skorzystania z postanowień Konwencji CMR, które wyłączają lub ograniczają jego odpowiedzialność albo które przenoszą na drugą stronę ciężar dowodu.

Jeżeli odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu rażącego niedbalstwa jest ograniczona np. limitem do 100 000 EUR to przewoźnik będzie narażony na pokrycie z własnych środków szkody w wysokości 220 000 EUR!